Τα Αναστενάρια της Αγίας Ελένης

Αγία Ελένη είναι ένα από τα δύο χωριά των Σερρών όπου τελούνται σήμερα τα Αναστενάρια. Η “πυροβασία” ή “ακαϊα” αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του εθίμου που διανθίζεται από ενδιαφέρουσες μυσταγωγίες και ιεροπραξίες όπως, η τελετουργική θυσία των ζώων και η έκσταση των πιστών με την αδιάλειπτη παρουσία της μουσικής από λαϊκούς οργανοπαίκτες. Η λαϊκή θρακική λατρεία των Αναστεναρίων έχει διασωθεί από την αρχαιότητα και εκτός από τη βακχεία των αναστενάρηδων, διασώζει πολλά κατάλοιπα της Διονυσιακής λατρείας. Η τέλεση τους καταγράφεται από το 19ο αιώνα στο χωριό Κωστί της επαρχίας Αγαθουπόλεως στην Ανατολική Ρωμυλία. Οι Θρακιώτες πρόσφυγες του Κωστί, αρχές του 20ου αιώνα το μετέφεραν στην νέα τους πατρίδα την Αγία Ελένη.
Η τελετή ξεκινά την παραμονή της εορτής των Κωνσταντίνου και Ελένης, στις 20 Μαΐου. Την ημέρα αυτή γίνεται η θυσία του ζώου (Κουρμπάνι), καθώς και η μεταφορά των εικόνων (του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης) από την εκκλησία στο κονάκι του χωριού. Εκεί τελείται η αγρυπνία αλλά και η προετοιμασία των μυστών για την οιστροπληξία, που κορυφώνεται την επομένη ημέρα.
Το πρωί της 21ης Μαΐου οι αναστενάρηδες μεταφέρουν τα εικονίσματα και τα εναποθέτουν στο αγίασμα, τόπο ιερό μέσα στο άλσος. Το απόγευμα ένας από τους πυροβάτης ανάβει την πρώτη ιερή φωτιά. Όταν οι φλόγες κατακαθίσουν και σχηματισθεί η θράκα ειδοποιούνται οι αναστενάρηδες και υπό τους ήχους παραδοσιακών οργάνων φτάνουν σε πομπή και αρχίζουν τον κυκλικό χορό γύρω από τη φωτιά. Οι πυροβάτες περιέρχονται σε κατάσταση έκτασης και ένας ένας αρχίζουν να βαδίζουν ανυπόδητοι πάνω στη θράκα. Ανάλογες τελετές, κλειστές αυτή τη φορά μέσα στο κονάκι, γίνονται και την ημέρα της εορτής του Αγίου Αθανασίου, στις 18 Ιανουαρίου.